అపురూప కవి అందెశ్రీ

హైదరాబాద్ , నవంబర్ 10 (ఇయ్యాల తెలంగాణ) : చిన్నల నుంచీ పెద్దల దాకా అందెశ్రీ ఈ పేరు విననివాళ్ళు తెలంగాణ రాష్ట్రంలో ఉండరంటే అతిశయోక్తి కాదన్నది నూటికి నూరుపాళ్లు నిజం. ఎందుకంటే తెలంగాణ రాష్ట్రం రాకముందునుంచే తనవంతుగా ‘జయ జయహే తెలంగాణ జననీ జయకేతనం’అంటూ గళమెత్తి పదం కలిపి తెలంగాణ ఉద్యమంలో అందెశ్రీ ముందు వరుసలో ఉన్నాడు. తెలంగాణ ఏర్పాటుగావడానికి తనవంతు పాత్రను రాష్ట్రమంతా తిరిగి తెలంగాణ ప్రజానీకం చైతన్యపరచడంలో ప్రజా వాగ్గేయ కారుడుగా ఆయన పోషించిన అనిర్వచనీయమైనది. ఆశు కవిత చెప్పడంలో అందెశ్రీ అందెవేసిన చేయి. ఉద్యమంలో తాను ఒక పాటై ఆటై తెలంగాణ ప్రజల సబ్బండవర్గాలకు అణువణువునా నిండిపోయాడంటే తన గీతం ప్రభావం ఎంతుందో ఇట్టే అర్ధం చేసుకోవచ్చు. ప్రజలభాషలో రాసిన జయజయహే తెలంగాణ గీతం సామాన్య ప్రజలు చిన్నా పెద్దా తారతమ్య బేధం లేకుండా కలిసి ఉద్యమానికి వెన్నుదన్నుగా మారింది. అందుకేనేమో తెలంగాణ లో అందెశ్రీని సహజకవిగా ఈ గీతం ప్రాణ ప్రతిష్ట చేసింది.

 అందెశ్రీ అసలు పేరు అందె ఎల్లయ్య, జనగామ జిల్లా రేబర్తిలో1961 జులై 18 న జన్మించారు. చిన్నప్పుడే తండ్రి చనిపోవడం తల్లి నిరాదరణతో గ్రామంలోనే గొర్రెల కాపరిగా మారాడు. ఇంత పేరు వచ్చినా ఇప్పటికీ గ్రామంలో అందెశ్రీ అనీ ఎవరూ పిలవరు గొర్రెల కాపరి మన ఎల్లయ్యగానే సంభోదిస్తారు. అయితే చిన్నప్పుడే పెళ్ళైన అందెశ్రీ బతుకుదెరువు కోసం హైదరాబాద్ వచ్చాడు. లాలపేట రామ్ సినిమా థియేటర్ ఎదురుగా ఉన్న అడ్డా లో అడ్డా మీది కూలీగా జీవనం ప్రారంభించాడు. సికిందరాబాద్ లాలాగూడ వినోభానగర్ లో అద్దెకున్నాడు.చెల్లెలికాపురం సినిమా చూసి ప్రభావితుడై తానుకూడా కవితలు రాస్తానని తోటి కూలీలతో తనకు తోచిన విధంగా కైతలు చెప్పి అలరించేవాడు. వృత్తి తాపీ మేస్త్రిగా మారి కుటుంబాన్ని పోషించు కుంటూ ప్రవృత్తిగా సాహిత్యాన్ని సుసేద్యం చేసుకున్నారు. తనకు ఎదురైన సంఘటనలు, దృశ్యాలు చూసి వెంటనే ఆశువుగా కైతను చెప్పిఅందెశ్రీ ఆకట్టుకునేవారు. కుటుంబంలో భార్య ముగ్గురు ఆడపిల్లలు, ఒక కొడుకు ఉన్నందున వారి బాగోగులను ఎంచి చదువుకోలేక పోయారు. లాలపేటలోఅడ్డా కూలీగా ఉన్నప్పుడే అప్పుడే అక్కడ ఆంధ్రా మేస్త్రీలు తెలంగాణ కూలీలను పనికి తీసుకునేవారుకాదు ఈ స్థితి ఎదుర్కొన్నారు. ఇదిచూసిఅందెశ్రీ తానే తాపీ మేస్త్రిగా మారి భవననిర్మాణంలో తెలంగాణ కూలీలకు అవకాశం కల్పించేవారు. వినోభా నగర్ లాలపేట ప్రజలకు అందెశ్రీ పేరు తెలియనివారుండరు.సాహిత్యాన్ని 1993 నుంచీ తనదైన శైలిలో రాసుకుంటూ వస్తున్నారు. 2000 సంవత్సరంలో కేసిఆర్, చంద్రబాబునాయుడు తాను కోరుకున్న సరైన శాఖా ఇవ్వలేదని ప్రత్యేక తెలంగాణ నినాదానికి పూనుకున్నప్పటికీ కార్యరూపం దాల్చింది మాత్రం 2004 సెప్టెంబర్ లో వై ఎస్ రాజశేఖర్ రెడ్డి హెలికాప్టర్ ప్రమాద దుర్ఘటన తర్వాతే పుంజుకున్న తెలంగాణ ఉద్యమంలో అందెశ్రీ చురుకుగా పాల్గొన్నారు.

ప్రత్యేక తెలంగాణ ఉద్యమంలో పాల్గొన్న ముఖ్యమైన వ్యక్తుల్లో కేసిఆర్ కు సినీగీత రచయిత గూడ అంజయ్యతో పాటుగా అందెశ్రీ ఒకరుగా మారారు. ఉద్యమాన్ని పతాకస్థాయికి తీసుకుపోయేందుకు “జయ జయహే తెలంగాణ జననీ జయకేతనం” అంటూ రాసి తేలికగా ప్రజల నాలుకలపై తాండవమాడున్నట్లు చేసిన సహజసాహితీ మూర్తి అందెశ్రీయే. ఈ గీతానికి మంత్ర ముగ్దుడైన కేసి ఆర్, తెలంగాణ వచ్చిన తర్వాత రాష్ట్ర గీతంగా పాఠ్య పుస్తకాల్లో చేర్చడం జరుగుతుందని ఉద్యమం సమయంలో ప్రకటించారు. అనుకున్నట్లుగానే ఎందరో విద్యార్థుల, అమరుల త్యాగాల ఫలితంగా తెలంగాణ రానేవచ్చింది. కేసి ఆర్ తో పాటుగా అసెంబ్లీ ఎదురుగా ఉన్న గన్ పార్కులోని అమరవీరుల స్థూపం వద్దకు వచ్చి నివాళులు అర్పించి అందెశ్రీ తెలంగాణ ఏర్పాటుకు ఆనంద భాష్పాలు రాల్చారు. తెలంగాణ ఏర్పటైన పిదప కాకతీయ విశ్వ విద్యాలయం ఉద్యమంలో విస్తృత పరివ్యాప్తికి గాను అందెశ్రీకి గౌరవ డాక్టరేట్ ను ఇచ్చి సత్కరించింది. అయితే ఉద్యమ సమయంలో కేసి ఆర్ దళితుణ్ణి ముఖ్యమంత్రి ని చేస్తానని, తాను కాపలా కుక్కలా ఉంటానని ఆంధ్రవలసవాదుల పారదోలడమే ప్రథమ కర్తవ్యం అని చెప్పి తానే ముఖ్యమంత్రిగా కేసి ఆర్ ప్రమాణం చేశారు. అంతేగాకుండా అసలైన ఉద్యమకారులను పక్కన బెట్టి పార్టీలు మారిన వారికి పెద్దపీఠ వేయడంతో అందెశ్రీ కేసి ఆర్ ను హెచ్చరించారు. దీనితో అందెశ్రీ కేసి ఆర్ మధ్య దూరం పెరిగి,రాష్ట్ర గీతంగా జయ జయహే తెలంగాణ గేయానికి స్థానం కల్పిస్తాననే మాటని ఇష్ట పూర్వకంగానే తాను మరిచాడు. అంతే గాకుండా అందెశ్రీ ని కించ పరిచేందుకు మరో వాగ్గేయకారుడు గోరేటి వెంకన్నకు ఎం ఎల్సి నిచ్చి కేసి ఆర్ అవమానించారు. ఇంకా కాకతీయ విశ్వ విద్యాలయం ఉత్సవాలకు పాల్గొనేందుకు వెళ్లిన అందెశ్రీ ని కేసి ఆర్ తన పాలనాధికారంతో అక్కడి అధికారులతో మెడబట్టి గెంటించారు. దీనితో తీవ్ర మానసిక క్షోభకు గురైన అందెశ్రీ టి ఆర్ ఎస్ భూస్థాపనకు కంకణం కట్టుకుని సినిమారంగం, సాహిత్యరచన వంటి వాటిపై దృష్టిపెట్టాడు. ఇక అక్కడనుంచీ టి ఆర్ ఎస్ బి ఆర్ ఎస్ గా మార్పు జరిగేదాకా అందెశ్రీ కేసి ఆర్ కు శాశ్వతంగా దూరమయ్యారు.

అందెశ్రీ, 2023 ఎన్నికల్లో రాష్ట్రంలో కాంగ్రెస్ పార్టీ విజయం సాధించేందుకు కేసి ఆర్ కు వ్యతిరేకంగా ప్రత్యక్షంగా పనిచేశారు. కేసిఆర్ ను గద్దె దించేదాకా అలుపెరుగని పోరాటం చేసి రాష్ట్రంలో రేవంత్ రెడ్డి పరిపాలన వచ్చేందుకు తానొకడై సహకరించారు తదనుగుణంగా తాను రాసిన జయ జయహే తెలంగాణ గీతానికి రేవంత్ రెడ్డి రాష్ట్ర గీతంగా హోదా నిచ్చి పాఠ్య పుస్తకాల్లో ముద్రింప జేశారు. పైగా 2025లో జరిగిన వేడుకల్లో తెలంగాణ రాష్ట్రకవిగా అందెశ్రీ కి కోటి రూపాయలు నగదు, ఇల్లు కట్టుకునేందుకు భూమి నిచ్చి రేవంత్ సర్కారు విశిష్టంగా గౌరవించింది. అందెశ్రీ తెలంగాణ భాష యాస పుణికిపుచ్చుకున్న మూర్తిభవించిన సహజకవిగా ప్రజా వాగ్గేయ కారుడిగా, సినిమా పాటలు మాటల రచయితగా ప్రసిద్ధి చెందాడు. ఊరు మనదిరా సినిమాలో, “చూడా చక్కనితల్లి సుక్కల్లో జాబిల్లి నవ్వుల నాగమల్లి నా పల్లె పాలవెల్లి”అంటూ పల్లె వాతావరణానికి ప్రాణం పోశారు. ఎర్రసముద్రం చిత్రంలో,” మాయమై పోతున్నాడమ్మా మనిషన్నవాడు… “జై బోలో తెలంగాణా సైన్మాలో, ” జన జాతరలో మనగీతం జయకేతనమై ఎగరాలి, ఝంఝ మారుతమైజన నినాదమై జేగంటలుమ్రోగించాలి”అంటూ ఉద్యమ గీతాలకు పెట్టింది పేరుగ నిలిచారు.’పండుగ లెనక పండుగ లొచ్చే మామా, పట్టుచీర పట్టుకురా మామా’అంటూ కొన్ని జానపద గీతాలు కూడా రచించారు అందెశ్రీ. 2006వ సంవత్సరంలోఅప్పటి ప్రభుత్వం అందేశ్రీకి గంగ సినిమాకు ఉత్తమ గేయ రచయితగా నంది అవార్డు నిచ్చింది. 2014లో అకాడమీ ఆఫ్ గ్లోబల్ పీస్ యూనివర్సిటీ డాక్టరేట్ అవార్డుతో సత్కరించగా లోక నాయక పురస్కారం లభించింది. 2015 లో రావూరి భరధ్వాజ పురస్కారం, దాశరధి సాహితీ పురస్కారంతో అందెశ్రీని సన్మానించింది. 2015లో జానకమ్మ జాతీయ సాహిత్యపురస్కారం, బతుకమ్మ సినిమాకు మాటలు పాటలు రాసి అందెశ్రీ ఘనతకెక్కారు. అందెశ్రీ కీర్తి కిరీటంలో ఇవి మచ్చుకు కొన్ని మైలు రాళ్లుగా అభివర్ణించవచ్చు. కాళోజీ అన్నట్లుగా, “పుటుక నీది, చావు నీది, బతుకు దేశానిది” అనే మాటలు అక్షర సత్యాలుగా అందెశ్రీ జీవితానికి సరిగ్గా సరిపోతాయి. దర్శకుడు బాలచందర్ ఆకలిరాజ్యం సినిమాలో చూపిన మాదిరిగా, అందెశ్రీ ఎన్నో కష్టాలు అనుభవించారు. తీరా సుఖపడే సమయంలో ఆకస్మాత్తుగా తనువు చాలించి అందరికీ దూరమయ్యారు. కానీ ఆయన రాసిన తెలంగాణ గీతం రాష్ట్ర గీతంగా ఉన్నంత కాలం మనందరిలో అందెశ్రీ నిలిచి ఉంటారు.జాషువా కవి మాటలు, ” రాజు మరణించి నిలిచె రాతి బొమ్మలపై, సుకవి పయనించే ప్రజల నాలుకలపై” స్మరణీయములు. ఒక పేద తాపీ మేస్త్రి దిగ్గజ కవిగా వెలిగీ, మనసు కవి ఆత్రేయ,” స్వతంత్ర దేశంలో చావు కూడా పెళ్ళి లాంటిదే “అనే విధంగా అందెశ్రీ నిజం చేస్తూ ధన్యజీవిగా నిలిచారు.

– ✎మానస